مسجد سلیمان کجاست؟ - سفر به هند

مسجدسلیمان در دوره تمدن عیلام (ایلام)، آساک نام داشت. پس از حمله آریایی ها و شکست عیلامیان نام آن به پارسوماش تغییر پیدا کرد. در فاصله اواسط سده 9 تا اوایل سده هفت پیش از میلاد، قومی آریایی به نام پارسوا از دامنه های شمال غربی زاگرس و کوه های بختیاری به جلگه خوزستان وارد شدند و مسجدسلیمان کنونی از جمله منطقه های بود که در آن سکنی گزیدند. این قوم که متکی بر معیشت چوپانی و به ویژه تربیت اسب بودند، بعد از آشنایی با کشاورزی و ترک کوچ نشینی، در نواحی کوهپایه ای جلگه، شهر تازه ای بنا نهادند و آن را به یاد سرزمین گذشته خود که پارسوا نام داشت، پارسوماش خواندند. در شمال شرقی مسجدسلیمان روی تپه ای باستانی بنام سرمسجد، آتشکده ای مربوط به آن دوران وجود دارد که از جاهای دیدنی مسجد سلیمان محسوب می شود. پروفسور گیرشمن باستان شناس فرانسوی، این آتشکده را مربوط به دوران پارس ها می داند و آن را زادگاه چیش پش اول هخامنشی، جد کوروش بزرگ برمی شمرد.

مسجدسلیمان را در قدیم سرمسجد می نامیدند و علت آن وجود این آتشکده باستانی در این منطقه بود. در سال 1305 و به تصویب مجلس شورای ملی، نام مسجدسلیمان برای این شهر انتخاب شد.

اعتقاد ایرانیان به آتش به عنوان نمادی از نور اهورامزدا و جوشش روغن مقدس قابل اشتعال بر سطح زمین در شهر پارسوماش باعث شد تا این شهر دارای آتشکده های همواره جاویدان شده و بنابراین شهر از لحاظ مذهبی نیز به شدت اهمیت یافت، به گونه ای که آتش این آتشکده تا زمان هارون الرشید نیز روشن بود.

اهمیت مذهبی و اعتقادات مردم به پاک و مقدس بودن این شهر به حدی زیاد شد که حتی بعد از ورود اسلام، ایرانیان برای زیارت به این شهر مراجعه می کردند؛ لذا هویت مذهبی آن مانند دیگر اماکن مقدس همچنان به جای مانده و نام مسجدسلیمان نیز به همین علت بر آن اطلاق شد.

چاه شماره یک خاورمیانه و نخستین اکتشاف نفت

در سال 1901 میلادی، در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، ویلیام ناکس دارسی، تاجر بزرگ طلا در انگلستان امتیاز کشف نفت ایران را از آن خود کرد و برای این منظور، جورج برنارد رینولدز را که تجربیاتی در زمینه حفاری نفت در منطقه ها نفت خیز سوماترا را داشت، برای اکتشاف و استخراج نفت به استخدام خود درآورد. رینولدز در پایان سال 1902 میلادی عملیات حفاری اولین چاه در چاه سرخ واقع در قصر شیرین و همچنین شاردین در رامهرمز را آغاز کرد و هم زمان مقدمات حفاری در منطقه نفتون مسجدسلیمان را مهیا ساخت.

پس از 2 سال حفاری در شاردین گروه رینولدز به این نتیجه رسیدند که در این نقطه نمی توانند به نفت برسند. سرمایه شرکت که در انگلیس تشکیل شده بود تا در ایران به نفت دست یابد، به علت طولانی شدن دوره حفاری به پایان خود می رسید و ویلیام ناکس دارسی که از پیدا شدن نفت در این سرزمین قطع امید کرده بود طی تلگرافی از رینولدز خواست تا حفاری را تعطیل کند. اما علائم موجود و وجود آتشگاه و نیز حوضچه ای که خود به خود قیر از آن می جوشید و یادداشت های مورخان و باستان شناسان که تصریح کرده بودند در ناحیه نفتون نفت فراوان به دست می آید، رینولدز را که از مدتی پیش در آنجا به کار حفاری مشغول بود، امیدوار کرد و به همین علت وسائل و تجهیزات را به منطقه نفتون در مسجد سلیمان منتقل کردند و در پایان ماه ژانویه سال 1908 میلادی حفاری چاه شماره یک این شهر آغاز به کار کرد. بدین ترتیب فصل نوی در تاریخ کشور رخ داد و ایران به جمع کشورهای نفت خیز جهان پیوست.

این اتفاق، که نخستین اکتشاف نفت در خاورمیانه به شمار می رفت، حیات اقتصادی و اجتماعی مسجد سلیمان و ایران را دگرگون کرد، چنان که از این چاه روزانه 36000 لیتر (معادل 8000 گالن) نفت استخراج می شد و بعدها در این شهر حداقل 300 چاه نفت حفر شد. این شهرک باستانی به یک شهر مدرن و پررونق بدل شد و جمعیت آن افزایش یافت و خانه ها و محله های نو برای کارکنان شرکت نفت ساخته شد.

جغرافیا و اقلیم شناسی

مسجدسلیمان در شمال شرقی استان خوزستان و در 125 کیلومتری اهواز واقع شده است. این شهرستان از شمال به دزفول، از شرق به استان چهارمحال بختیاری و ایذه، از جنوب به رامهرمز و از غرب به شوشتر محدود می شود. مساحت آن بر اساس آخرین بررسی اجرا شده 6986 کیلومتر مربع است. اندازه بارندگی در سال بین 200 تا 450 میلیمتر متغیر است که عموماً از سمت شمال به طرف جنوب از اندازه بارندگی کاسته می شود. درجه حرارت در تابستان به حدبیشتر 54 درجه می رسد . مسجدسلیمان از لحاظ اقلیمی دارای آب و هوای نیمه صحرایی است. نواحی شاقتصادی آن به علت قرار گرفتن در حاشیه سلسله جبال زاگرس، دارای زمستان های سرد همراه با برف و تابستان های معتدل است؛ اما نواحی جنوب دارای بهاری دل انگیز، تابستانی گرم و خشک، پاییزی مطبوع و زمستانی معتدل است.

جاذبه های جهانگردی مسجد سلیمان

آتشکده جاویدان

آتشکده یا معبد سرمسجد یکی ازمهمترین مکان های تاریخی و جاهای دیدنی استان خوزستان است که در شمال شرقی شهر مسجدسلیمان واقع شده است. آتشکده جاویدان (صفه سرمسجد)، بنایی متعلق به قرن هفتم قبل از میلاد است که بنا بر نظر برخی کارشناسان، معماران برای ساخت تخت جمشید از آن الهام گرفته اند. مهم ترین مشخصه این بنا، استفاده نکردن از ملات و گذاشتن سنگ خشک روی سنگ خشک دیگر است.

این معبد که در گذشته های دور همواره در آن آتشی افروخته بوده، مشرف به صفه سرمسجد است که به گفته مورخان مقر حکومتی پارس ها بوده است. آتشکده سرمسجد، به دستور یکی از پادشاهان بزرگ هخامنشی ساخته شده است و هرکدام از سنگ های بزرگ معدنی به کار رفته در آن، 4 تا 5 تن وزن دارد. برای ساخت دیوارهای این معبد هیچ نوع ملاتی به کار نرفته و با توجه به زلزله های مکرر در مسجد سلیمان احتمال ریزش این سنگ های خشکه چین وجود دارد.

دشت گلگیر

یکی از منطقه ها بسیار زیبای ایران در 38 کیلومتری شمال شرقی شهرستان مسجدسلیمان، دشت گلگیر است. این دشت که از نظر جذب جهانگرد پتانسیل بالایی دارد، می تواند گوی سبقت را از بسیاری منطقه ها برباید. گلگیر چشمه آب گوگردی دارد که این آب به صورت خودجوش از اعماق زمین می جوشد. در زمستان و پاییز آب آن گرم و در تابستان و بهار آب خنکی دارد. به لحاظ داشتن گوگرد، آب این چشمه از نظر درمانی خواص زیادی دارد و می تواند درمان کننده دردهای مفصلی باشد.

منطقه شو ولندر

منطقه شکار ممنوع شو ولندر در زاگرس جنوبی واقع شده است. تنوع گیاهی و جانوری و شرایط اکولوژیکی این منطقه آن را به یکی از منطقه ها ارزشمند استان و کشور از نظر حیات وحش جانوری و قابلیت های بالای زیستگاهی تبدیل کرده است. این مکان یکی از منطقه ها زیستگاه سمندر امپراتور، از گونه های زیبا و حائز اهمیت جهانی است.

دشت شیمبار

دشت شیمبار یا شیرین بهار، مرز استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری است که 75 کیلومتری مسجدسلیمان واقع شده است و با ده هزار نفر جمعیت پراکنده روستایی و عشایری، یکی از پرجاذبه ترین نقاط تفریحی این شهرستان است. بیشتر مردم این سرزمین از ایل موری و گمار هستند. از دیدنی های دشت شیمبار، کوه قلندران است که در گذشته پناهگاهی برای یاغی ها و مخالفین حکومت های وقت بود. این دشت پر از انگورهای یاقوتی است که مالک خصوصی ندارد و مورد استفاده همگان است. به علت وجود خاک مناسب و آب و هوای مساعد در این منطقه، محصولات کشاورزی از قبیل گندم، جو، نخود و عدس کاشته می شود.

از لحاظ آثار تاریخی می توان به وجود نقش برجسته های تنگ بتا و تنگ سنان اشاره کرد. این سنگ نگاره ها بر سینه کوه کنده کاری شده اند که با در نظر گرفتن نوع پوشش و آرایش موی سر این سنگ نگاره ها می توان گفت که هم زمان با دورۀ اشکانیان و مربوط به الیمائیدها (حکومت محلی هم زمان با اشکانیان که اندیکا جزئی از قلمرو آن ها محسوب می شد) هستند.

آبشار نگین

آبشار نگین در روستایی به همین نام در محلی بسیار مهجور و دورافتاده در میان کوه ها و دشت های منطقه شین بار در شمال دریاچه سد شهید عباسپور واقع شده است. بهترین جهت بازدید از این جهت و آبشار آن، جهتی است که از مسجد سلیمان به روستای آب شلال منتهی شده و از آنجا با حدود چهار ساعت کوهپیمایی به روستای بکر و دست نخورده نگین و آبشار بسیار زیبای آن می رسد.

در پایین دست آبشار نیز دشت زیبای نگین واقع شده است که به کناره های دریاچه سد شهید عباسپور منتهی می شود. مناظری بسیار زیبا و رویایی به همراه دشت های پر از شقایق در دامنه های پوشیده از درختان بلوط و دیواره های باشکوه و صخره ای و مهم تر از همه، دره هایی ژرف و هیجان انگیز، همگی بر زیبایی این منطقه افزوده اند.