معبد باستانی آناهیتا در کنگاور - سفر به هند

بعضی از محققین، این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی نموده اند. عده ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و شروع سده دوم قبل از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت می دهند.

این معبد که برای استفاده از آب رودخانه شاپور در 6 متری زمین قرار گرفته است، به صورت مکعب است و دیوارهای این معبد از سنگ های عظیمی بنا شده اند که بین سنگ های حجاری شده هیچ ملاتی وجود ندارد و این سنگ ها توسط بست های آهنی به هم متصل شده اند.

این ب ن ا ب ر پ ش ت ه ا ی از ص خ ره ق ر ار گ رف ت ه که د ار ا ی 220م ت ر طول و 210 م ت ر ع رض اس ت و ض خ ام ت دی و ار م ح ی ط ی آن به 5/18 م ت ر م ی رسد.

در قسمت جنوبی بنا، پلکان دو طرفه ای به درازای 154 متر وجود دارد. هر دو تا پنج پله، در یک بلوک سنگی ایجاد شده است. تعداد سنگ پله ها در پلکان شرقی 26 پله و در پلکان غربی 21 پله است.

جوی های سنگی آب رودخانه را میزان نموده و به طرز باشکوهی به آبگیری وسط معبد راهنمایی می شده. نوع تقسیم آب و جریان آب درون معبد یکی از شگفتی های مهندسی در آن دوران می باشد تا این عنصر مقدس را به زیباترین شکل ممکن به نمایش بگذارند.

در چهار طرف معبد دالان هایی تعبیه شده که در کف این آن ها جوی های آب به صورت رفت و برگشت آب را به وسط معبد راهنمایی می نموده.

در وسط معبد فضایی وجود دارد که آب از این جوی ها در آن جمع شده و استخر کوچکی حدوداً در ابعاد 10 در10 و عمق 20 سانتی متر را پر آب می نموده.

در دو طرف بالای معبد آناهیتا سر چهار گاو در هر طرف به صورت رو به روی یکدیگر قرار گرفته است که در زمان آبگیری این معبد عکس سر گاوها روی آب نقش می بسته است.

دی و ار م ح ی ط ی ک ه س ت ون ه ا ب ر آن و اق ع ش ده خ ود از دو ق س م ت ت ش ک ی ل ش ده، ق س م ت د اخ ل ی ک ه ب ا اس ت ف اده از س ن گ ه ا ی ق ل وه و لاش ه ب ه اب ع اد و ان د ازه ه ا ی م خ ت ل ف و م لاط گ چ س اخ ت ه ش ده و ق س م ت خ ارج ی ب ه وس ی ل ه ی ک ردی ف س ن گ ت ر اش ن م اس از ی شده اس ت .

ارت ف ا ع ای ن دی و ار ن ی ز ب ا ت وج ه ب ه ش ی ب ص خ ره ا ی ک ه رو ی آن ق ر ار گ رف ت ه اس ت در ق س م ت ه ا ی م خ ت ل ف م ت غ ی ر ب وده و از چهار م ت ر ت ا 12م ت ر اس ت ک ه ب ع ض ی م ح ق ق ی ن ب ا اس ت ن اد ب ه ب رخ ی م ح اس ب ات ای ن ارت ف ا ع ر ا در ض ل ع ج ن وب غ رب ی ت ا 18 م ت ر ت خ م ی ن م ی زن ن د.

از دی گ ر ب خ ش ه ا و ع ن اص ر اص ل ی ب ن ا ی م ع ب د آن ا ه ی ت ا ی ک ن گ اور م ی ت و ان ب ه ص ف ه آن اش اره ک رد. آن چ ه از ای ن ب خ ش ب اق ی م ان ده و در ک اوش ه ا ی ب اس ت ان ش ن اس ی م ش خ ص ش ده، دی و ار ی اس ت در ض ل ع ج ن وب ی ص خ ره ک ن گ اور ک ه در ب خ ش ه ا ی ش رق ی و غ رب ی اطر اف ص خ ره اث ر ی از آن ب ر ج ا ی ن م ان ده اس ت .

ض ل ع ش م ال ی ن ی ز م ورد ک اوش ق ر ار ن گ رف ت ه و ت ن ه ا در ض ل ع ج ن وب ی آن دی و ار ی ب ا ق طر 5/9م ت ر و طول 93 ب ه ص ورت ی ک س ک و ب اق ی م ان ده که رو ی ب ق ای ا ی دی و ار آث ار م رب وط ب ه م ع م ار ی ی ک ح م ام س ل ج وق ی م ش خ ص اس ت .

م ص ال ح ع م ده ای ن دی و ار ر ا س ن گ غ ی ر ح ج ار ی ش ده و ض خ ی م ی ت ش ک ی ل م ی د ه د ک ه ب ا اس ت ف اده از م لاط گ چ ، رو ی ه م ت ث ب ی ت ش ده ان د.

آخ ری ن ب خ ش از م ع م ار ی ب ن ا ی ک ن گ اور ر ا ب ق ای ا ی م ع م ار ی ف ر از ت پ ه ت ش ک ی ل م ی د ه د، ای ن ب خ ش ش ام ل دی و اره ا ی ب ه ق طر 6 م ت ر اس ت ک ه م ح دوده ا ی در ح دود ی ک ه ز ار و 200م ت ر م رب ع ر ا ش ام ل م ی ش ود ک ه در ج ه ت ش رق ی غ رب ی س اخ ت ه ش ده است.

به طور کلی در معبد آناهیتا ستون بندی بنا به صورت ردیفی و متوازی در جهار جنب محدوده خارجی بناست. در فضای میانی، صحن باز و بسیار عظیم بر فراز سکویی محصور بین ستون ها و فضای کوچک مستطیل شکلی در راستای شرقی - غربی قرار گرفته است که ان هم با مجموعه ای از ردیف های ستون های کوتاه سنگی محصور می شده و به اعتقاد بسیاری از باستان شناسان فضای اصلی معبد بوده است.

ستون ها در این معبد بر خلاف آپاداناهای داریوش و پاسارگاد ساده و بدون تزیین، کوتاه و قطورند و غیر از یک ردیف گیلویی (بالشتک) چوبی سقف دیگری را (برخلاف آپادانا) تحمل نمی نموده است.

در تابستان سال 1347 برای نخستین بار هیئتی در تپه ناهید کنگاور به کاوش های باستان شناسی پرداخت.

پس از آنالیز های اولیه معین شد که از مجموع تپه ، تقریباً حدود 53 هزار متر مربع به بنای تاریخی اختصاص دارد که به جز چند سر ستون شکسته و تعدادی حجاری های پراکنده در کنار کوره های آهک پزی که چند سال قبل از آن تعطیل شده بود چیز دیگری مشهود نیست.

اعضای هیئت عکس هوایی کنگاور را که در سال 1932 میلادی تهیه شده بود، پس از تعبیر و تفسیر و یافتن گرته و اثری از امتداد ابهام آمیز دیوار و صفه تاریخی مدفون، مورد استفاده قرار داد و پیروز گشت بخشی از دیوار شرقی را در آن تشخیص داده و پس از کاوش، آن قسمت از صفه را از خاک ایام آزاد نماید.

با شروع فعالیت های هیأت کاوش معبد آناهیتا در سال 1347 و پس از خرید و تخریب منازل مسکونی بالای تپه و اطراف آن نقشه و موقعیت مکانی این بنای تاریخی تهیه شد.

معبد آناهیتا در سال 1310 توسط وزرات فرهنگ و هنر با شماره 31 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.