روزی روزگاری شکارگاه ناصرالدین شاه - سفر به هند

خبرنگاران- سارا جعفرزاده: مسگرآباد، یکی از روستاهای خوش و آب و هوا در جنوب شرق پایتخت است که البته دیگر نام روستا را نمی توان روی این محدوده گذاشت، چراکه از حدود 4 سال پیش عنوان بیست و یکمین محله منطقه 15 را از آن خود نموده است. این محله بیش از 200 سال قدمت دارد و در حاشیه جنوب شرق منطقه 15 و مجاور شهرک مسعودیه واقع شده است. بیشتر شهروندان منطقه 15 ارتفاعات مسگرآباد را به عنوان ریه های جنوب شرق تهران می شناسند و معتقدند این محله از آب و هوای خوبی برخوردار است. برای آشنایی بیشتر با این منطقه خوش و آب در حاشیه شهر، در یکی از روزهای بهاری سری به آنجا زدیم و از نزدیک با ساکنان و موقعیت کنونی آن بیشتر آشنا شدیم.

• خانه های پلکانی

یکی از اصلی ترین و عریض ترین معابر محله مسگرآباد، خیابان کلهر است. معبری با نماهای دیدنی از خانه ها و معماری زیبای آنها که اغلب چشمنواز است. هرچند مسگرآباد در فهرست اماکن گردشگری استان تهران ثبت نشده اما معماری و بافت مسکونی آن شبیه بعضی از روستاهای شمال تهران است. در این محله کوچه ها شیب تندی دارد و خانه ها به صورت پلکانی ساخته شده است. نمای خانه ها در مسگرآباد بسیار متفاوت تر از نمای خانه ها در محله های دیگر پایتخت است. در این محله خبری از ساختمان های بلند مرتبه و آسمان خراش های مدرن نیست. اهالی این محله تا جایی که توانسته اند بافت تاریخی و قدیمی محل سکونت خود را حفظ نموده اند اما افسوس که از کوچه باغ های دیدنی آن دیگر خبری نیست. براساس تحقیق های اجرا شده توسط یکی از اهالی مسگرآباد می توان گفت که این محدوده از بسیاری از روستاهای اطراف تهران قدیمی تر است و از 3 طرف در محاصره ارتفاعات حاشیه ای تهران قرار گرفته است.

• تبعید طایفه کلهر به مسگرآباد

قدمت سکونت در این محله آن طور که سینه به سینه نقل شده به بیش از 200 سال می رسد. مصطفی حسینی یکی از ساکنان این محله در این باره می گوید: همان طور که ریش سفیدان محله نقل می نمایند اصالت اهالی مسگرآباد به کرمانشاه می رسد و در زمان سلسله زندیه به دلیل حمایت ایل کلهر از این طایفه، آقامحمدخان قاجار دستور تبعید این طایفه را داد و عده ای از این طایفه در آمل، عده ای در جنوب شرق تهران و بخشی دیگر هم در خراسان شمالی ساکن شدند. تنها تاریخ مکتوب این محله سند مالکیتی است که در گذشته تنظیم و به امضای علمای آن موقع رسیده است. سن بعضی از درختان این محله به 300 سال پیش می رسد. مسگرآباد هزار و 200 خانوار دارد و حدود 4 هزار نفر جمعیت در بخش های مختلف آن سکونت دارند. مذهب ساکنان این محله شیعه اثنی عشری است و پایبندی به اعتقادات مذهبی در این محله به حدی بوده که در گذشته ساکنان شهر تهران به این محله دارالمؤمنین می گفتند.

• کوه هزارچم شناسنامه مسگرآباد

با توجه به اینکه محله مسگرآباد از 3 طرف به کوه منتهی می گردد، اهالی این محله خاطرات خوشی را از اوقات فراغت شان در دامنه این ارتفاعات بیان می نمایند. محسن کلهر یکی دیگر از اهالی مسگرآباد در این باره می گوید: پدر مرحومم همواره از خاطرات خوشی که در دامنه کوه هزارچم داشت برایمان می گفت. کوهی که تنها تفریحگاه قدیمی های این محله بوده و دامنه این کوه پاتوق خوبی برای گذران روزهای گرم تابستان بوده است. شغل بیشتر اهالی مسگرآباد دامداری، کشاورزی و کار در معدن بود اما به مرور زمان و با گسترش شهرنشینی و ارتباط با مناطق دیگر، اهالی این محله شغل اصلی خود را رها کردند و به شغل های جانبی دیگر روی آوردند. البته ناگفته نماند که بیشتر خانه ها در این محله به صورت کاهگلی و گنبدی بوده و داخل قلعه ای محصور شده بود که علت ساخت آن را دفاع از روستا بیان می نمایند و مدتی بعد یکی از افراد سرشناس روستا در خارج از قلعه خانه می سازد و به همین دلیل این مکان به عنوان قاسم آباد شناخته می گردد و به این ترتیب مسگرآباد وسعت بیشتری پیدا می نماید.

• قطب گردشگری

بعضی از اهالی مسگرآباد این گونه نقل می نمایند که روزگاری مسگرآباد شکارگاه ناصرالدین شاه بوده و باغ های انار باصفایی داشته است. به گفته قدیمی های محله، چند صد سال پیش مسگرآباد روستای سرسبز و زیبایی بوده و قنات قدیمی از میان این محله می گذشته است. نقل است که روزی ناصرالدین شاه از این محله عبور می نموده و از طراوت و سرسبزی روستا خوشش می آید و زمین های این روستا را از مالکانش می خرد و تبدیل به شکارگاه خود می نماید. بعد از گذشت چند سال قنات مسگرآباد خشک می گردد و کم کم این زمین ها به کشاورزان واگذار می گردد. حالا دیگر از آن سرسبزی و طراوت چیزی باقی نمانده است. این محله حالا شاید مانند دیگر محله های منطقه 15 از نظر زیرساخت های شهری چندان بهره مند نباشد اما برگ برنده اهالی این محله، وجود ارتفاعات مسگرآباد است که هوای مطبوعی را برای شهروندان این محله رقم زده است. به تازگی هم اعلام شده قرار است بخشی از اراضی ارتفاعات مسگرآّباد به پارک جنگلی تبدیل گردد و با این تفاسیر در آینده ای نزدیک به عنوان قطب گردشگری جنوب شرق شناخته گردد. البته در بخشی از ارتفاعات هم قرار است تفرجگاه ایجاد گردد.

• قطب مالی مبلمان و مصنوعات چوبی

تا چند سال پیش می شد ردپایی از دامداری و کشاورزی در مسگرآباد دید اما با توجه به اینکه دامداری جزو مشاغل مزاحم در بافت مسکونی شهری شناخته می شد، شهرداری اقدام به جمع آوری این دامداری ها و انتقال آنها به خارج از شهر کرد. حالا کشاورزی در این محله با توجه به درآمد ناچیزش، کم کم از رونق افتاده و امروزه کارگاه های فراوری مبلمان و مصنوعات چوبی جای این دامداری ها را گرفته و تا حدودی این محله را تبدیل به یک قطب مالی نموده است. بیشتر شهروندان از نقاط مختلف تهران برای سفارش ساخت مبلمان به مسگرآباد مراجعه می نمایند و معتقدند فراورینمایندگان زبده ای در این محله فعالیت می نمایند و شهروندان می توانند مبلمان را با قیمت مناسب تری در این مکان نسبت به نمایشگاه های داخل شهر تهیه نمایند. بیشتر افراد شاغل در این صنف، ساکن این محله نیستند اما شرایط کاری شان ایجاب می نماید که در این محله فعالیت مالی داشته باشند.