نقشه های بالونی ؛ یاوران جنگ و صلح - سفر به هند

بالون ها ابزاری بودند که به آرزوی دیرینه بشر، یعنی پرواز جامه عمل پوشاندند. انسان قرن هجدهمی، شگفت از این تجربه ناب، بالون را در وجوه مختلف زندگی، جنگ، سفر و اکتشافاتش به کار برد.

در سال 1785، شخصی به نام توماس بالدوین (Thomas Baldwin) به آرزوی قرن هجدهمی تحقق بخشید: او با بالون بر فراز چستر انگلستان پرواز کرد. وقتی پایین آمد، در شگفت بود که چگونه آن تجربه ناب را با دیگران در میان گذارد. جملاتی که از او شنیده شد، از این قبیل بودند: گستره سفید ابرها زیر پا، تصویری بدیع و متفاوت از بناها و منظر رودخانه ها همانند مسیر مارپیچ بی انتهایی بود؛ پیچیده تر از آنچه در نقشه های معمولی می بینید.

در کنار توصیفات حماسی مفصل، او در سه مرحله دستورالعمل ساده ای برای کسب تجربه بالون سواری ارائه داد: نقاشی یا نقشه ای را روی میز بگذارید، کاغذی لوله کنید و به شکل تلسکوپ درآورید، سپس در حالی که به آرامی آن را روی نقشه حرکت می دهید، از درون لوله کاغذ به نقشه نگاه کنید.

درست است؛ شاید پیشنهاد بالدوین برای عصری که برنامه زمین گوگل (Google Earth) و جنگ های آن طرف اقیانوس ها را دیده است، کمی عجیب به نظر بیاید؛ اما کوشش بالدوین برای دستیابی به تصویر هوایی در زمان او، که تقریبا همه به اصطلاح به زمین چسبیده بودند، قهرمانانه به نظر می رسید. در سده بعد، بسیاری از ماجراجویان، جاسوسان نظامی و جهان گردان راه بالدوین را ادامه دادند و نقشه های بالونی مجذوب کنندهی به دست دادند.

لیلی فرد (Lily Ford)، مورخی که کار بالدوین را مورد تحقیق قرار داده، در مجله آنلاین نوشته است:

بالون سواری تأثیر عمیقی بر معرف شناختی حضور در جهان و تماشای منظره ها داشت.

براساس نظر فرد، بالدوین جلوتر از زمانه اش بود؛ دهه ها پس از کوشش بالدوین، هیچ کس نقشه بالونی نکشید. اما در اواخر قرن هجدهم، هم زمان با وقتی که بالون ها بر فراز فرانسه و بریتانیا به پرواز درآمدند، انسان هایی که می خواستند جهان را از زاویه ای دیگر ببینند، متأثر از روایت های بالون سواری دست به این کار زدند. اختراع پانوراما در سال 1792 با نوع نوی از تفریح همراه شد: دید از بالا.

پیشگامان این عرصه بر فراز بناهای مرتفع، مثلا بر یک انبار غله بزرگ، دیدی 360 درجه از شهر یا محل جنگ داشت و علاقه مندان حاضر بودند پول پرداخت نمایند تا از برج بالا بروند و از آنجا به پایین بنگرند. فرد می نویسد منظره آنقدر تأثیرگذار بود که گاهی افراد حال شان به هم می خورد. در همین حین، اتحادیه بالون سواران که رو به رشد بود، برای بیان تجربیات استعاره خوبی داشت و مدام می نوشت که منظره از سبد بالون متفاوت از منظره پانوراما است.

در زمان جنگ داخلی آمریکا، بسیاری از بالون سواران ارتش اتحادیه (Union Army) از بالون برای نظارت فعالیت های طرف مقابل استفاده کردند. البته تکان های زیاد بالون موجب می شد تا آن بالا خیلی عمل نقشه کشی انجام نشود. بعدها، احتمالا متأثر از تصاویر ذهنی بالون سواران، نقشه هایی پانوراما از موقعیت جنگ ها کشیده شد که محل درگیری را با تلاقی دو شمشیر نشان می دادند.

وقتی جنگ تمام شد و وارد سده نو شدیم، نقشه های بالونی کاربری دیگر یافتند: ابزاری ارزشمند برای گردشگری. همان تصاویری که جنگ را قابل درک می کرد، این بار مقاصد سفر را مجذوب کننده و قابل دسترس می ساخت. متیو ادنی (Matthew Edney) از نقشه خانه آشر (Osher Map Library) در پرتلند آمریکا می نویسد:

این تصاویر منطقه ها ساحلی و دیگر منظرهها را به صورتی واقعی و البته زیبا نشان می دادند و بعلاوه نشانگر امکانات آن منطقه بودند.

نقشه های بالونیای که کیمبال راجرز (Kimball Rogers) در اواخر دهه 1870 از دهکده های ساحلی ماساچوست کشید، حاوی اطلاعاتی دقیقی از سواحل و خانه های تابستانی آن منطقه ها بودند. این نقشه ها به قیمت 25 سنت فروخته شد. نقشه ای که در سال 1896 از دهکده لوبک (Lubec) از استان مین (Maine) آمریکا کشیده شده با مشاغل محلی ای که با دقت زیرش لیست شده اند، شبیه شهر اسباب بازی ها شده است.

اگرچه بیشتر این نقشه ها در واقع از روی تصور ذهنی و در سطح زمین کشیده شده اند، سازندگان شان خوش داشتند تصور بی وزنی را در کار حفظ نمایند. در سال 1902، راه آهن بوستون و مین به مسافران اش تصویری هوایی از کوه های سفید (White Mountains) داد؛ قله بلند کوه واشینگتن در مرکز و دیگر قله ها و دره ها، که با دقت برچسب گذاری شده بودند، پیرامونش می چرخیدند. نقاشی رنگی و منظره خاص تصویر نشانگر آن است که اثر زاده تخیل نگارنده بوده است، اما با این حال در کتابچه ای که تصویر بالون رویش بوده منتشر شد.

نگاهی به چند تا از این نقشه های بالونی و هوایی بیندازید و از این نگاه خاص به گذشته لذت ببرید.