خبرنگاران استاد حوزه ادبیات فارسی :ادبیات؛ مُسکن آلام بشری است - سفر به هند

اگر علاقمند به دریافت بهترین خدمات شرایط گرفتن ویزای دانشجویی کانادا هستید با ما همراه شوید، با مجری مستقیم ویزای تحصیلی کانادا، با دریافت مشاوره رایگان از مجربترین تیم مهاجرتی کانادا، بهترین مسیر را به سوی مدارو، کالج ها و دانشگاه های کانادا انتخاب کنید.

دکتر سیداحمد حسینی کازرونی روز دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار خبرنگاران پیرامون تحولات درونی و بیرونی شعر فارسی در سده های گذشته و اهمیت آن در زندگی افراد گفت: همه افراد در زندگی روزمره خود به ادبیات فارسی نیازمند هستند و تمام دانش های متداول زبان کنونی به ادبیات وابسته هستند.

وی افزود: ادبیات فارسی در طول سده های پیاپی توانسته به مثابه عاملی تاثیرگذار، مرزهای سیاسی، دینی و فرهنگی شرق و غرب دنیا را درنوردد و نفوذ خود را در جوامع دنیا کنونی گسترش دهد، شاعران فارسی زبان از آغاز دوره های نخستین اسلامی، ادبیات فارسی را چونان رونق بخشیدند که شاهکارهای دنیای را به زبان فارسی برای دنیایان از خود باقی گذاشتند.

این استاد ادبیات ادامه داد: شاعران فارسی زبان در سده های پنجم و ششم هجری توانستند الفاظ، معانی و ترکیب کلمات را با تصویرهای خیالی و موسیقی کلام، همراه با بیان مضامین و مطالب تازه و نو، چونان تلفیق کنند که شعر فارسی را تعالی دیگر ببخشند.

وی توضیح داد: طرز گفتار شاعران در سده های هفتم و هشتم اصطلاحا به سبک عراقی معروف شد، در عهد تیموری پیشینه ظهور سبک هندی فراهم و در عصر صفویه دچار سستی و رخوت شدشد.

کازرونی افزود: شعر فارسی از سده های دهم تا میانه سده دوازدهم هم با عنایت همه جانبه عظیمان ایران و هند رو به رو شد اما از میان سده دوازدهم به بعد جنبشی نو در شعر پدید آمد و همین امر پیدایش بازگشت ادبی را به دنبال داشت و در نهایت در عهد زندیه و قاجاریه و سرانجام در دوره مشروطیت و تا عصر حاضر شاعران همچنان به نوگرایی می پردازند.

وی با بیان این که سرزمین پهناور ایران در طول زمان های مختلف دچار تهاجمات فراوانی شده است اعلام کرد: سرزمین ایران از دوره قبل از اسلام تا تهاجم یونانیان و سایر اقوام مهاجر، روزگاری پرچم دار تمدن دنیا پیشین بوده و در حدود 44 درصد دنیای قدیم در تسلط این امپراطوری عظیم و دوستدار بشریت بوده است و به نوعی با ادبیات فارسی که زبان اقوام درونی این سرزمین بوده است سروکار داشته است.

وی ادامه داد: ایران زمین در طول تاریخ شاعرانی همچون فردوسی داشته که پرچمدار حماسه دنیای است و توانست نوعی قدرت و شجاعت در کالبد ایرانیان بنشاند و ایرانیان را به زندگی خجسته خود امیدوار سازد.

وی گفت: سعدی معلم عشق و اخلاق، مولانا استاد عرفان، حافظ تلفیق دهنده عشق زمینی و عرفانی است و خیام که زندگی و معرفت دنیوی را در نشاط و خوشگذرانی می داند. وی گفت: ایرانیان همواره حال را بر گذشته و آینده ترجیح می دادند و امروز در روانکاوی و روانشناسی اصل مساله دنیای، دریافت زمان حال است و ملتی که در زمان حال بتوانند به زندگی خود ادامه دهند یک ملت پیروز خواهد بود.

این پژوهشگر ادبی با اشاره به شاعران و نویسندگان برجسته دنیا اعلام کرد: در دنیا فعلی 10 شاعر برجسته دنیای وجود دارد که پنج شاعر آن از این سرزمین کهنسال اهورایی هستند، این شاعران عبارتند از خیام نیشابوری، فردوسی طوسی، سعدی شیرازی، مولوی بلخی و لسان الغیب حافظ شیرازی که در دنیا شعر و ادب و دنیای ادبیات شهره دنیای یافته اند.

باستانی ترین ادبیات دنیای

وی ادامه داد: ادبیات کهنسال زبان فارسی از باستانی ترین ادبیات دنیای است که مدت ها عواطف بشری را به خود معطوف کرده است، شعر فارسی گویای حیات مردمی است که از دیرباز با فرهنگی بالنده در مشرق زمین خدمات شایان توجهی در زمینه های گوناگون به اقوام بشری کرده است، ادبیات فراملی ایران روزگاری سرزمین های چین تا روم را در قلمرو خود داشته است و کام مردم این دیار را با لطف بیان و قند فارسی شیرین ساخته است.

حسینی کازرونی با اشاره به آمیزش گویش های ایرانی اعلام کرد: از یک سو آمیزش گویش های مختلف به ویژه لهجه عمومی شرق کشور با زبان عربی در سده های نخستین جنبش اسلام موجب شد تا زبان جدیدی به وجود آید و از سوی دیگر این پدیده موجب شد تا از این پس ادبیات نو پای فارسی در خدمت شعر و شاعری قرار گیرد.

وی گفت: پالایشی که رودکی سمرقندی و دیگر شاعران و نویسندگان ایرانی در سده های نخستین اسلامی در گفتارشان به عمل آوردند ادبیات این مرز و بوم را چنان رونق بخشیدند که شاهکارهای دنیای را در زبان فارسی برای دنیایان به یادگار گذاشت تا آنجا که سده چهارم تنها با داشتن شاهنامه می تواند بر زبان فارسی حکمروایی کند.

وی با تاکید بر این که شعر شاعران می تواند آینه تمام نمایی روح و اندیشه واقعی ایرانیان باشد افزود: شاعران فارسی زبان در سده های پنجم و ششم هجری الفاظ، معانی و ترکیب کلمات را با تصویرهای خیالی و موسیقی کلام همراه با بیان مضامین و مطالب بدیع چونان تلفیق نمودند که شعر فارسی را تعالی دیگر بخشدند.

کازرونی افزود: عنصری بلخی و فرخی سیستانی که آغازگر این راه بودند چیرگی خود را در ادب گرانبار فارسی نمایان ساختند و راه را برای استاد تشبیه یعنی منوچهری دامغانی هموار کردند، انوری، خاتم شعرای این دوره، شاعر صاحب سبکی است که در اوایل سده ششم به گویش عمومی عصر خود روی آورد و به شیوه و طرزی نو سخن گفت.

این نویسنده اعلام کرد: در سرانجام قرن ششم شعر فارسی به دلیل انتقال از مشرق ایران با حوزه های مرکزی، فارس، آذربایجان و همچنین به کار بستن شیوه های دینی و مذهبی دچار تغییرات وسیع قلمرو گفتار شد از جمله شاعران صاحب سبک این دوره می توان به اثیرالدین اَخسیکتی و معارضین او خاقانی شَروانی اشاره نمود که در ارایه ترکیبات تازه و تشبیهات نو سرآمد زمان خود بودند.

بگفته وی یکی دیگر از شاعران صاحب سبک در این عهد که بیش از هر شاعر معاصر، در ادبیات فارسی تاثیرگذار و دارای نفوذ و اهمیت بوده نظامی گنجوی است، جای تردید نیست که آذربایجان در سده های پنجم و ششم هجری همچون خراسان و عراق عجم یکی از پایگاه های مهم زبان فارسی محسوب می گشت.

وی با بیان این که سنایی غزنوی نخستین کسی بود که در شعر فارسی به ایجاد منظومه های بلند عرفانی پرداخت گفت: شعر عرفانی با پیدایش عطار در قرن ششم به نهایت کمال رسید، سنایی و عطار سابقه سالارِ مولوی در خلق عظیمترین شاهکار اثر عرفانی دنیا یعنی مثنوی معنوی بودند.

این استاد ادبیات افزود: در عصر مغول بر اثر انتشار بعضی مفاسد اجتماعی، نقدها و ناخوشنودی ها به شدت رواج یافت، این نقدها سخت که نتیجه دل آزاری ها و بدبینی ها و حاصل فجایع وحشتناک مغولان است در آثار سعدی، اوحدی، حافظ و عبید زاکانی به خوبی مشهود است، شعر فارسی در دوره مغول با 2 شاعر عظیم ایران یعنی سعدی و مولوی آغاز و با حافظ، شاعر جاویدان زبان فارسی، انتها می پذیرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: طرز گفتار شاعران در سده های هشتم هجری اصطلاحا به سبک عراقی معروف شد، در عهد تیموریان پیشینه ظهور سبک هندی فراهم می شود و مشهورترین شاعر سرانجام این دوره عبدالرحمن جامی بوده است، شعر فارسی در عصر صفوی دچار ضعف و رخوت می شود و اگر از چند شاعر معروف بگذاریم اشعار درخور از دیگر شاعران درنمی یابیم.

وی بیان کرد: رواج و تداول سبک هندی که در دوره تیموری نشات یافته است در این دوره به کمال می رسد و تا سرانجام عصر صفوی ادامه پیدا می نماید، علت عمده پیدا شدن این سبک، وضع اجتماعی آن دوران است که سبب توجه مردم به افکار و اوهام حاصله از آن گشت و سبب شد که شاعران از عوالم مادی منحرف شوند و اساس گفتار را بر اصطلاحات عمومی بگذارند، بیشتر گویندگان این سبک به دلیل پاره ای از عوامل از جمله عدم توجه پادشاهان صفوی، به دربار هندیان کوچ کردند و در آنجا زیستند، سبک مذکور در هندوستان و افغانستان رواج بسیار پیدا کرد و هنوز هم در آن دیار رایج است.

حسینی کازرونی با بیان این که در سده هشتم غزل در سبک هندی بیش از هر نوع شعر دیگر متداول گشت اعلام کرد: غیر از مراثی و مدایح امامان معصوم (ع) موضوع رایج در شعر دوره صفوی اشعار غنایی و غزلی است که گاهی با رنگ تصوف و افکار زاهدانه به همراه وعظ و اندرز می آید، محتشم کاشانی عظیم ترین شاعر مرثیه سرا و عرفی شیرازی معروف ترین غزل سرای این عهد هستند اما کسی که کمال سبک هندی به نامش ثبت شده صائب تبریزی است که در دربار هندی و عثمانی از شهرت خاصی برخوردار بوده است.

وی شرح داد: از میانه قرن دوازدهم به بعد جنبشی نو در شعر فارسی پیدا شد که از مراکز عمده آن اصفهان و شیراز بود و معتقد به بازگشت به شیوه استادان سبک عراقی و رها کردند شیوه هندی بودند و بر اثر این حرکت روح تازه ای در قالب شعر فارسی دمیده و موجب پیدایش نهضت بازگشت ادبی شد در عین حال سبک هندی در افغانستان و هندوستان هواداران خاص خود را داشته و دارد.

این نویسنده ادبی دوره بازگشت یا دوره تجدید سبک پیشینیان را به 2 دوره متمایز تقیسم بندی کرد و گفت: دوره نخست آن از نیمه سده دوازدهم آغاز می شود و تا قسمتی از اوایل قرن سیزدهم ادامه پیدا می نماید در این دوره شاعران بیشتر از سبک شاعران سده های ششم تا هشتم در گونه های ادبی غزل، مثنوی و قصیده استفاده می کردند، دوره دوم نیز از سرانجام نیمه نخست قرن سیزدهم آغاز می شود و گویندگان علاوه بر استفاده از شاعران مورد نظر به سبک شاعران قرن چهار تا ششم هجری هم نظر داشتند.

وی توضیح داد: باید گفت روشی که شاعران عهد زندیه و قاجاریه داشتد در دوره مشروطیت و تا عصر حاضر کم و بیش معمول و متداول می باشد، وصال شیرازی در غزل گویی و خوشنویسی و قاآنی شیرازی در قصیده سرایی، غزل گویی و نویسندگی در عصر قاجار معروف و مشهور بودند، شیوه این شاعران حتی در دوره مشرطیت به گونه ای در طرز گفتار شاعرانی مانند ادیب نشیابوری، ادیب پیشاوری و ادیب الممالک فراهانی موثر بوده است.

حسینی کازرونی با بیان این که به تبعیت از رخدادهای سیاسی و اجتماعی تحولات ادبی پدیدار می شوند افزود: جنبش مشروطه خواهی جامعه خسته و خمود هزار ساله ایران را به تکاپو در آورد و موجب دگرگونی های بسیاری در ارکان معیشتی مردم شد، عوامل عمده مالی و فرهنگی در این دگرگونی ها موثر بوده اند عمده تحولات در این دوره عبارتند از آشنایی ایرانیان با فرهنگ و ادب غرب، رواج صنعت چاپ، چاپ روزنامه و کتاب، رفت و آمد ایرانیان به غرب، تاسیس دارالفنون و مدارس جدید، اعزام دانشجویان به اروپا و سپردن مسئولیت امور به آنان پس از بازگشت و بیداری ایرانیان که همه آن ها معلول ایرادات و ارایه اشعار مهیج و سخنرانی های پر تاب و توان آزادیخواهان و عدالت جویان بوده که جامعه ایرانی را از شر جهالت ها و ستم کاری ها رهایی بخشیدند.

وی اعلام کرد: به دنبال تغییرات شگرف در شقوق و شوءن اجتماعی کشور؛ ادبیات معاصر که نتیجه رهایی از دردها، رنج بیدادگری ها، ستم و یوغ استعمارگری های بود پا گرفت. بحث درباره سرنوشت مردم، آزادی قلم و بیان واقعیات ملموس زندگی، درون مایه شعر گویندگان این دوره گشت.

این استاد دانشگاه گفت: عصر شعر نیمایی از سلطنت رضاخان آغاز و تا آغاز حکومت محمدرضا پهلویی که دوره درخشش نیما و جدال کهنه و نو بود ادامه پیدا می نماید و تا کودتای 28 مرداد که شکوفایی شعر نیمایی بود به دارازا کشیده شد و شعر سپید یادگاری از همین دوره است.

وی یادآور شد: پس از کودتا تا قیام 15 خرداد دوره رمز گونه ادبیات اجتماعی و حماسی بود، از آن موقع تا دوره انقلاب اسلامی، زبان شعر عصر بیداری درون مایه ها از نوعی تنوع و گسترگی که نتیجه آشنایی و تاثیر پذیری از فرهنگ غرب بوده متاثر شده است می توان گفت سرانجام شعر فارسی در این دوره شعری پویا و فعال و حاصل سیلان اندیشه ها و افکار با گوناگونی بسیار به جلوه های بی شمار در ارایه تصاویر همراه با آرایه های بدیع و ترکیبات شیوا در نمایه های معنوی است.

کازرونی گفت: بنابراین این اثر ادبیات است که جنبش ها را به وجود می آورد، انقلاب های را تاثیر می بخشد و انقلاب های معنوی، مادی، صنعتی و حیثیتی ملت ها را به وجود می آورد.