انواع داروهای پوکی استخوان و عوارض جانبی مهم آن ها - سفر به هند

امروزه، انواع مختلفی از داروهای پوکی استخوان در دسترس هستند که به شکل خوراکی یا تزریقی تجویز می شوند. این داروها به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه یا سالانه مصرف می شوند. اگرچه داروها از شکستگی استخوان در اثر کاهش تراکم آن جلوگیری می کنند، اما عوارض جانبی هم در پی دارند. در این مقاله از خبرنگاران مگ، انواع داروهای پوکی استخوان را معرفی کرده و به معایب هر کدام از آن ها می پردازیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

آشنایی با بیماری پوکی استخوان و دلایل بروز آن

استخوان ها همانند داربست هایی هستند که قسمت های مختلف بدن را به یکدیگر متصل می کنند. ساختار داخلی استخوان ها شبیه لانه زنبور است که باعث می شود استخوان سفت و در عین حال نسبتاً سبک باشد. استخوان ها عمدتاً از پروتئین کلاژن ساخته شده اند که یک چارچوب نرم را تشکیل می دهد و فسفات کلسیم باعث تقویت این چارچوب می شود. بیش از 99 درصد کلسیم بدن در استخوان ها و دندان ها ذخیره می شود.

در استخوان ها دو نوع سلول به نام های استئوبلاست (Osteoblast) و استئوکلاست (Osteoclast) وجود دارند. استئوبلاست ها مسؤول ساخت استخوان های نو و ترمیم استخوان های قدیمی هستند. استئوکلاست ها، سلول های بزرگی هستند که طی فرآیندی به نام جذب باعث تجزیه استخوان می شوند. این سلول ها به بازسازی استخوان های آسیب دیده و ایجاد مسیرهایی برای عبور اعصاب و عروق خونی کمک می کنند.

در طول عمر، بافت استخوان دائماً از طریق استئوکلاست ها جذب می شود. سپس استئوبلاست ها استخوان نو را جایگزین آن می کنند. این پدیده باعث بازسازی و نو شدن استخوان می شود. در دوران کودکی و نوجوانی، ساخته شدن استخوان بیشتر از فرآیند جذب شدن است. اما در دوران سالمندی، فرآیند جذب از استخوان سازی پیشی می گیرد. درنتیجه، با افزایش سن تراکم استخوان کاهش و احتمال شکستگی افزایش می یابد.

احتمال ابتلا به پوکی استخوان به اندازه تراکم استخوان شما در دوران جوانی بستگی دارد. هر چقدر تراکم استخوان در دوران جوانی بیشتر باشد، احتمال ابتلا به پوکی استخوان کمتر است. اندازه تراکم استخوان تا حدودی ارثی است.

زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. افزایش سن، یائسگی، دریافت کم کلسیم از طریق رژیم غذایی، مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها (کورتون ها) و ابتلا به بعضی بیماری ها مثل پرکاری تیروئید و سلیاک، بی تحرکی و مصرف سیگار و الکل احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند.

نحوه مصرف داروهای پوکی استخوان و عوارض آن ها

داروهای پوکی استخوان به دسته اصلی تقسیم می شوند:

1. عوامل ضد جذب

در گروه داروهای ضد جذب، دو نوع دارو به نام های بیس فسفونات ها و مهارکننده های لیگاند RANK وجود دارند:

بیس فسفونات ها

بیس فسفونات ها، داروهایی هستند که سرعت از دست دادن استخوان را کاهش می دهند. انواع مختلف این داروها عبارتند از:

• آلندرونات (Alendronate): آلندرونات به صورت قرص خوراکی یا قرص جوشان وجود دارد که می توان از آن ها به شکل روزانه یا هفتگی استفاده کرد.
• ایباندرونات (Ibandronate): بیماران می توانند از فرم خوراکی این دارو به صورت ماهانه و از فرم تزریقی آن به صورت سه ماه یکبار استفاده کنند.
• رزیدرونات (Risedronate): این دارو یک قرص خوراکی است که به صورت روزانه، هفتگی یا ماهانه تجویز می شود.
• زولدرونیک اسید (Zoledronic acid): این دارو به شکل تزریقی وجود دارد و بیمار می تواند هر 2-1 سال یکبار از آن استفاده کند.

عوارض جانبی بیس فسفونات ها

همه داروهای پوکی استخوان فوق ممکن است باعث درد مفاصل، عضلات یا استخوان ها شوند. از سایر عوارض جانبی این داروها می توان به یووئیت یا التهاب چشم (Uveitis) اشاره کرد که در موارد نادر رخ می دهد. افرادی که از داروهای بیس فسفونات استفاده می کنند، ممکن است عوارض جانبی زیر را مشاهده کنند:

• حالت تهوع
• مشکل در بلع
• سوزش سر دل
• زخم معده

بیمارانی که برای درمان سوزش سر دل از داروهای مهارکننده پمپ پروتون مثل امپرازول استفاده می کنند، می توانند با پزشک درباره سایر داروهای پوکی استخوان که ممکن است برای آن ها مناسب تر باشند، صحبت کنند.

بعضی از بیمارانی که بیس فسفونات تزریقی دریافت می کنند، اندکی بعد از تزریق اولین دارو علائم شبه آنفولانزا را تجربه می کنند. معمولا این علائم بیش از 3-2 روز طول نمی کشد و در تزریق های بعدی مشاهده نمی شود. داروهای بیس فسفونات برای بیماران کلیوی یا افرادی که اندازه کلسیم خونشان کم است، مناسب نیستند.

مهارکننده های لیگاند RANK

مهارکننده های لیگاند RANK می توانند تراکم استخوان و قدرت آن را بهبود دهند. این دسته از داروهای پوکی استخوان یک نوع پروتئین به نام لیگاند RANK را مهار می کنند. لیگاند RANK به طور طبیعی در بدن ایجاد می شود. مهار این پروتئین از تجزیه استخوان ها از طریق سلول های استئوکلاست جلوگیری می کند.

عوارض جانبی مهارکننده های لیگاند RANK

بیماران مبتلا به پوکی استخوان ممکن است داروی دنوسوماب (denosumab) را به صورت تزریقی دریافت کنند. بعضی عوارض جانبی احتمالی این دارو عبارتند از:

• درد کمر، بازو و پا
• عفونت مجاری ادراری
• یبوست
• بثورات پوستی

عوارض جانبی نادر داروهای ضد جذب

در موارد نادر، ممکن است بیس فسفونات ها و دنوسوماب باعث شکستگی استخوان ران شوند که به آن شکستگی غیرمعمول استخوان ران می گویند. یکی دیگر از عوارض جانبی این داروها استئونکروز فک (ONJ) است که باعث از بین رفتن بخشی از استخوان فک می شود. در بیشتر موارد، دوز داروهای پوکی استخوان به اندازه ای نیست که روی استخوان فک اثر منفی داشته باشد. اما برای احتیاط، بیماران باید هنگام استفاده از داروهای ضد جذب از رعایت بهداشت دهان و دندان خود اطمینان حاصل کنند.

2. داروهای هورمونی

هورمونی درمانی می تواند در زنان به درمان پوکی استخوان کمک کند. انواع هورمون درمانی عبارتند از:

• استروژن: این هورمون به صورت قرص که بیمار می تواند آن را روزانه مصرف کند یا به شکل پچ های پوستی که 2-1 بار در هفته استفاده می شود، در دسترس است.
• رالوکسیفن (Raloxifene): این دارو به شکل قرص خوراکی تولید شده و به صورت روزانه مصرف می شود.
• بازدوکسیفن (Bazedoxifene): این دارو به شکل قرص خوراکی عرضه می شود و بیمار می تواند آن را هر روز مصرف کند.
• کلسی تونین (Calcitonin): کلسی تونین به شکل اسپری بینی که باید روزانه استفاده شود یا به صورت تزریقی در بازار دارویی وجود دارد.

عوارض ناشی از هورمون درمانی

استروژن و رالوکسیفن تراکم مهره ها را افزایش و احتمال شکستگی ستون فقرات را کاهش می دهند. بعضی از این درمان های هورمونی ممکن است خطر ترومبوز ورید عمقی (DVT) را افزایش دهند. در مبتلایان به DVT، خون در سیاهرگ های عمقی بدن لخته می شود. DVT می تواند در هر نقطه ای از بدن رخ دهد، اما معمولا در سیاهرگ های پا دیده می شود.

کلسی تونین از تحلیل استخوان جلوگیری می کند، اما ممکن است مصرف آن عوارض جانبی زیر را به همراه داشته باشد:

• حالت تهوع
• استفراغ
• اسهال
• درد معده
• سرگیجه
• سردرد
• درد مفاصل، عضلات یا استخوان ها
• تغییر حس چشایی

3. عوامل آنابولیک

عوامل آنابولیک با بازسازی استخوان ها، رفع نقایص جزئی و افزایش تراکم استخوان خطر شکستگی را کاهش می دهند. داروهای آنابولیک عبارتند از:

• روموزوزوماب (Romosozumab-aqqg): این دارو به مدت 12 ماه و به صورت دو بار در ماه به بیماران مبتلا به پوکی استخوان تزریق می شود.
• تری پاراتاید (Teriparatide): بیماران باید هر روز داروی تری پاراتاید را تزریق کنند.
• آبالوپاراتید (Abaloparatide): این داروی پوکی استخوان به صورت تزریق روزانه تجویز می شود.

داروهای آنابولیک برای زنان یائسه مبتلا به پوکی استخوان تجویز می شوند. داروی تری پاراتاید برای مردان مبتلا به این بیماری هم گزینه مناسبی محسوب می شود.

عوارض جانبی داروهای آنابولیک

گاهی اوقات، استفاده از عوامل آنابولیک باعث بروز عوارض جانبی زیر می شود:

• گرفتگی عضلات پا
• حالت تهوع
• سرگیجه

استفاده از داروی تری پاراتاید ممکن است برای بچه ها یا افراد دارای مسائل زیر مناسب نباشد:

• سرطانی که به استخوان ها توسعه پیدا کرده باشد
• سابقه پرتودرمانی استخوان ها
• افزایش اندازه کلسیم خون

عوارض احتمالی داروی آبالوپاراتید شامل موارد زیر می شود:

• وجود کلسیم اضافی در ادرار
• سرگیجه
• حالت تهوع
• سردرد
• تپش قلب
• خستگی
• درد در قسمت فوقانی شکم

داروی آبالوپاراتید برای افرادی که در معرض ابتلا به استئوسارکوم (نوعی تومور استخوانی) قرار دارند، مناسب نیست.

چشم انداز استفاده از داروهای پوکی استخوان

همه داروهای پوکی استخوان به کاهش خطر شکستگی که از ضعیف شدن استخوان ها ناشی می شود، کمک می کنند. نوع دارویی که افراد مصرف می کنند، مدت زمان مصرف و هرگونه درمان اضافی بین بیماران مختلف، فرق دارد.

قبل از تجویز دارو، پزشک با انجام آزمایش اندازه کلسیم خون و عملکرد کلیه را بررسی می کند. این بررسی ها به پزشک اطمینان می دهد که مصرف انواع خاصی از داروهای پوکی استخوان برای بیمار بی ضرر است. با این حال، مهم است که بیماران عوارض جانبی ناشی از مصرف داروهای پوکی استخوان را به پزشک خود گزارش دهند.

پزشک با تست تراکم استخوان اندازه اثربخشی درمان را ارزیابی می کند. درمان زمانی مؤثر است که اندازه تراکم استخوان ثابت بماند یا بهبود پیدا کند و بیمار دچار شکستگی نو نشود.

در کنار مصرف دارو، سبک زندگی هم می تواند تراکم استخوان را بهبود داده و از شکستگی استخوان جلوگیری کند. عوامل سبک زندگی که به درمان پوکی استخوان کمک می کنند، عبارتند از:

• از یک رژیم غذایی مناسب و سرشار از کلسیم و ویتامین D پیروی کنید.
• به طور منظم ورزش کنید. اما از انجام تمرینات شدید بپرهیزید.
• اگر سیگار می کشید، نسبت به ترک آن اقدام کنید. همچنین تا حد امکان از دود دست دوم (قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران) دوری کنید.
• محیط زندگی خود را به صورتی طراحی کنید که از زمین خوردن و شکستگی استخوان جلوگیری شود. به عنوان مثال، از کفپوش هایی استفاده کنید که باعث لیز خوردن شما نشوند یا توجه داشته باشید که محیط از روشنایی کافی برخوردار باشد.

کلام پایانی

طیف وسیعی از داروهای پوکی استخوان در دسترس هستند که همه آن ها می توانند از شکستگی استخوان در اثر کاهش تراکم آن پیشگیری کنند. هنگام تصمیم گیری برای انتخاب نوع دارو، پزشک سابقه پزشکی و ترجیحات شخصی فرد را در نظر می گیرد.

داروهای پوکی استخوان عوارض جانبی دارند و بیماران می توانند درباره نحوه مدیریت این عوارض با پزشک خود مشورت کنند. این داروها ممکن است به شکل قرص یا به صورت تزریقی تجویز شوند که بیماران می توانند روزانه، هفتگی، ماهانه یا سالانه از آن ها استفاده کنند.

قطع خودسرانه بعضی داروها به بروز عوارض جدی منجر می شود. مهم است که هر دارویی را دقیقاً طبق تجویز پزشک مصرف کنید. اگر تمایل دارید داروی خود را تغییر دهید یا مصرف آن را قطع کنید، بهترین کار این است که درخواست خود را با پزشک معالج مطرح کنید.

این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه رفع مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منبع: medicalnewstoday